ไอคิโด (Aikido) เป็นระบบต่อสู้ชินบูโด (สมัยใหม่) จากปลายทศวรรษที่ 20 สร้างขึ้นโดยอาจารย์ชาวญี่ปุ่น ที่นำเอาหลักการพื้นฐานจากจูจิตสึ มาเชื่อมเข้ากับปรัชญา ไม่เน้นการเอาชนะ แต่เน้นการสร้างสมดุล ซึ่งมีข้อมูลอะไรอีกบ้างที่น่าสนใจ เราจะพาไปรู้
ทำความรู้จัก ไอคิโด จากพื้นฐานของปรัชญา
ไอคิโด มาจากตัวอักษรคันจิ 3 คำ ได้แก่ 合 – ai หมายถึง ความสามัคคี, 気 – ki หมายถึง จิตวิญญาณ และ 道 – dō หมายถึง เส้นทางหรือวิถี ซึ่งคำว่าไอคิ เป็นภาษาญี่ปุ่นที่ปรากฏในแค่ขอบเขตบูโด โดยเมื่อนำมารวมกัน จะได้เป็นปรัชญาว่า “วิถีแห่งความสามัคคีของจิตวิญญาณ”
ประวัติศาสตร์ ไอคิโด ฉบับเข้าใจง่าย
- ผู้ก่อตั้ง : โมริเฮ อุเอชิบะ หรือเรียกว่า “โอ เซนเซ” เป็นชาวญี่ปุ่นโดยเนื้อแท้ เกิดเมื่อปี ค.ศ. 1883 ได้เรียนศิลปะต่อสู้ตั้งแต่วัยเด็ก เช่น จูจิตสึ, เคนจุตสึ และโวจุตสึ อีกทั้งยังได้ศึกษาศาสนา โดยเฉพาะโอโมโตะเคียว ที่เป็นลัทธิชินโตสมัยใหม่
- การก่อกำเนิด : อุเอชิบะเริ่มกำหนดระบบต่อสู้ ในช่วงทศวรรษปี 1920 แต่ใช้เวลากว่า 20 ปี เขาจึงพัฒนาสำเร็จ แต่เดิมทีเรียกว่า ไอคิ บุโด ก่อนจะเปลี่ยนมาเป็น "Ai-ki-do" อย่างสมบูรณ์แบบในปี 1940
- แนวคิด : แนวคิดของอุเอชิบะ มองว่าศิลปะนี้ เป็นการเชื่อมโยงร่างกาย เข้ากับจิตวิญญาณ และได้ผสมทักษะทางกายภาพ กับรากฐานทางปรัชญาเข้าด้วยกัน
- การแพร่กระจาย : หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 ยุติลง ศิลปะต่อสู้ของอุเอชิบะ เริ่มแพร่กระจายทั้งในสหรัฐฯ, อังกฤษ, เยอรมนี, ฝรั่งเศส รวมถึงยุโรปและแอฟริกา แถมยังได้เข้าไปปรากฏในภาพยนตร์ Above the Law (1988) ของสตีเวน ซีเกล อีกด้วย
ที่มา: The History of Ai-ki-do [1]
การขยายตัวของหน่วยงานเกี่ยวกับ ไอคิโด
หน่วยงานใหญ่ที่สุดคือ Aikikai Foundation ภายใต้การดูแลของทายาทตระกูลอิอุเชบะ เป็นองค์กรดั้งเดิม จดทะเบียนในปี 1940 ภายใต้ชื่อมูลนิธิ Kōbukai ก่อนจะเปลี่ยนมาเป็น Aikikai ในปี 1948 และมีตัวแทนฝึกสอนทั่วโลก ผ่านทางสมาพันธ์นานาชาติ
International-Aikido-Federation หรือ IAF ก่อตั้งเมื่อปี 1976 อยู่ในเครือพันธมิตรกีฬาอิสระที่ถูกรับรอง และเป็นหนึ่งในสมาชิกของ Sport Accord รวมถึงสมาคมกีฬาโลกนานาชาติ (IWGA) เมื่อปี 1984
และยังถูกยอมรับจากนานาชาติ ให้เป็นผู้สนับสนุนหลายการแข่งขัน เช่น Combat Games และ World Games อีกด้วย ส่วนบทบาทอื่นๆ ของสหพันธ์ สามารถคลิกอ่านเพิ่มเติมได้ที่ About the IAF
รูปแบบของ ไอคิโด และระบบอันดับชั้น
รูปแบบของ ไอคิโด มีหลากหลาย ซึ่งสไตล์อิสระแรกๆ ที่กำเนิดคือ Yoseikan-Aikido พัฒนาในปี 1931 โดยมิโนรุ โมชิซึกิ, สไตล์ Yoshinkan-Aikido พัฒนาในปี 1955 โดยโกโซ ชิโอดะ และสไตล์ Shodokan-Aikido พัฒนาในปี 1967 โดยเคนจิ โทมิจิ
ในส่วนของระบบอันดันชั้น แบบดั้งเดิมจะมีแค่สายดำและสายขาว โดยเรียกแทนระดับต่างๆ ว่า คิว (kyū) หรือมุดันฉะ /ยูกิวฉะ และดัน (dan) หรือยูดันชะ นอกจากนี้ ยังแบ่งระดับด้วยเครื่องแต่งกาย ส่วนใหญ่จะสวมกางเกงขายาวสีดำ-คราม หรือฮากามะ สำหรับผู้ฝึกระดับดัน หรือผู้ฝึกสอน
การโจมตีพื้นฐานของ ไอคิโด พร้อมเทคนิคเบื้องต้น
การโจมตีพื้นฐาน อาทิเช่น
- โจมตีจากด้านหน้า : มุ่งเน้นไปที่หน้าผาก กระหม่อม สันจมูก หรือขากรรไกรบน
- โจมตีข้างศีรษะ : เทคนิคตีเฉียงด้วยมือ มุ่งเป้าไปที่หน้าศีรษะหรือลำคอ
- ผลักหน้าอก : เทคนิคการชก เป้าหมายคือหน้าอก และบริเวณช่องท้อง
- ผลักหน้า : ชกเข้าไปที่ใบหน้า เป็นเทคนิคการใช้ผลักระดับแอดวานซ์
เทคนิคเบื้องต้น อาทิเช่น
- อิคเคียว : มือข้างหนึ่งจับศอก อีกข้างจับข้อมือ เพื่อยกคู่แข่งให้กระแทกพื้น
- นิเคียว : เทคนิคจับล็อกข้อมือให้คว่ำลง หรือการบิดแขน
- ซังเคียว : จับล็อกข้อมือแบบหมุน ส่งแรงตึงขึ้นด้านบนทั้งแขน ศอก และไหล่
- ยอนเคียว : เทคนิคควบคุมไหล่ ผ่านการกดเส้นประสาท
- โกะเคียว : กำข้อมือแบบกลับด้าน หมุนแขนและไหล่เข้าด้านใน แล้วกดศอกลง
- ชิโอนาเกะ : การล็อกข้อต่อของไหล่ โดยใช้เทคนิคจับมือคู่แข่งแล้วโยน
- โคเทกาเอชิ : เหวี่ยงแขนให้หงายขึ้น แล้วล็อกข้อมือไว้
- โคคิวนาเกะ : เทคนิคต่างๆ ที่ไม่ใช้กลไก
- ไอริมินาเกะ : การโยนโดยที่ตัวเองเคลื่อนผ่านช่องว่างระหว่างคู่ต่อสู้
- เทนชินาเกะ : อ้างอิงมาจากการสู้ ryōte-dori เหวี่ยงมือข้างหนึ่งขึ้นข้างหนึ่งลง
- โคชินาเกะ : การโยนคู่ต่อสู้ด้วยสะโพก
- จูจินาเกะ : โยนโดยล็อกแขนเข้าหากัน คล้ายรูปกากบาท
- ไคเทนนาเกะ : เหวี่ยงแขนคู่ต่อสู้ไปด้านหลัง จากนั้นใช้แรงกด
ที่มา: Initial attacks, Basic techniques [2]
เปรียบเทียบ ไอคิโด กับศิลปะต่อสู้แบบอื่น
- Aikido VS เทควันโด : เทควันโดมีการเตะเป็นหัวใจหลัก มีการแข่งขันทางการ และอุปกรณ์ปิดมือ, เท้า, ป้องกันศีรษะ ส่วนของอุเอชิบะ ไม่มีการแข่งจริงจัง ฝึกเพื่อป้องกันและพัฒนาตนเอง
- Aikido VS BJJ : ระบบต่อสู้ บราซิลเลียนยิวยิตสู สู้บนพื้นและจับล็อกเป็นหลัก อิงทักษะมาจากยูโด ส่วนศิลปะต่อสู้ของอุเอชิบะ ฝึกทั้งการสู้ในท่ายืนและท่านั่ง
- Aikido VS คาโปเอร่า : ศิลปะป้องกันตัว คาโปเอร่า มีส่วนประกอบของกีฬา + ดนตรี เน้นกายกรรมเคลื่อนที่ ต้องมีพละกำลัง ในขณะที่ 合氣道 ฝึกได้ทุกสภาพร่างกาย
- Aikido VS ฮับกิโด : ศาสตร์ต่อสู้เกาหลีใต้ ฮับกิโด มีทั้งเทคนิคสู้ใกล้-ไกล นำรากฐานมาจาก ไอคิ-จูจุตสึ เน้นการหักข้อต่อ ที่ต่างจากเทคนิคแก้ไขปัญหาของ 合氣道
- Aikido VS JKD : ศาสตร์ต่อสู้ จีตคุนโด ของบรูซลี เคลื่อนไหวตรงไปตรงมา สอนการรุกสำหรับป้องกัน ในขณะที่ 合氣道 สอนป้องกันตัวโดยตรง
ที่มา: Comparing-Aikido and Other Martial Arts [3]
สรุป ไอคิโด
ไอคิโด วิถีแห่งความสามัคคีของจิตวิญญาณ ศาสตร์ต่อสู้ของโมริเฮ อุเอชิบะ ที่ใช้เวลากว่า 20 ปีในการพัฒนา ซึ่งเปิดตัวอย่างเต็มรูปแบบในปี 1940 เป็นระบบต่อสู้บนแนวปรัชญา ให้ฝึกบนเทคนิคพื้นฐาน 13 ทักษะ ภายใต้โฮมบุโดโจ องค์กรใหญ่แห่งตระกูลอุเอชิบะ
อ้างอิง
[1] Boredom Busted. (March 10, 2023). The History of Aikido. Retrieved from boredombusted
[2] Wikipedia. (June 28, 2023). Initial attacks, Basic techniques. Retrieved from en.wikipedia
[3] Aikido in Fredericksburg. (2024). Comparing-Aikido and Other Martial Arts. Retrieved from aikidoinfredericksburg
