เปโลตาบาสก์ (Basque pelota) เป็นชื่อกีฬาภาษาละติน ที่เล่นกันสนามกำแพง โดยการใช้ไม้แร็กเกตตีบอล ซึ่งครั้งหนึ่งเคยแข่งขัน ในมหกรรมกีฬาโอลิมปิก 1900 และมีกระแสในแถบยุโรป ส่วนข้อมูลอื่นๆ ทั้งประวัติ การแข่งขัน ประเภท และกฎพื้นฐาน มีรายละเอียดต่อไปนี้
นิติรุกศาสตร์ เปโลตาบาสก์ ที่มาของชื่อคืออะไร
เปโลตาบาสก์ แยกคำว่า pelota มาจากภาษาละติน “pilotta” ที่หมายถึงเกมบอล เป็นคำเรียกจาก pilla ซึ่งเกี่ยวข้องลูกบอลที่ทำจากขน (pilus) หรือเข้าใจง่ายๆ ว่า เป็นกีฬาที่ใช้การโจมตี โดยคาดว่ามีต้นกำเนิด มาจาก วัฒนธรรมกรีก และวัฒนธรรมโบราณอื่นๆ
ประวัติศาสตร์ เปโลตาบาสก์ เกิดขึ้นเมื่อไหร่
ต้นกำเนิดกีฬา Basque-pelota ย้อนกลับไปหลายศตวรรษ ซึ่งมีภาพวาดบนฝาผนัง และงานเขียนเก่าแก่ บ่งชี้ว่าชาวบาสก์ เล่นกีฬารูปแบบนี้ มาตั้งแต่ศตวรรษที่ 13 และไม่ได้เป็นแค่กีฬา แต่ผู้คนใช้เป็นงานสังคม พิธีกรรม และสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรม [1]
นอกจากนี้ ยังอาจว่าเชื่อมโยงกับ jeu de paume au gant เกมประเภทบอลจากฝรั่งเศส ในสมัยโบราณ 1700 และจากคำบอกเล่าของ Chipitey Etcheto นักประวัติศาสตร์ชาวบาสก์ กล่าวว่าการแข่งขันครั้งแรก จัดขึ้นในสมัยนโปเลียน
กระทั่งกลางศตวรรษที่ 19 มีกระแสนิยมเพโลตา ซึ่งเป็นกีฬาแร็กเกตทรงตะกร้า ที่เปิดตัวราวปี 1850 และมีแชมป์ในปลายศตวรรษที่ 19 ชื่อว่า Chiquito de Cambo ที่มีชื่อเสียงสุดๆ ในยุคนั้น ส่งผลให้ปี 1920 มีการแข่งขันทางการ และนำไปสู่ชิงแชมป์โลกในปี 1950
ประเทศที่เล่น เปโลตาบาสก์ และ Olympic Games
ความนิยมส่วนใหญ่ อยู่ในภูมิภาคบาสก์ ทางตะวันตกเฉียงใต้ฝรั่งเศส และทางตะวันตกเฉียงเหนือของสเปน อีกทั้งยังมีการก่อตั้งองค์กร ในมากกว่า 14 ประเทศ เช่น อาร์เจนตินา, สหรัฐฯ, โบลิเวีย, บราซิล, คิวบา, เม็กซิโก รวมถึงเอเชียในฟิลิปปินส์ และอินเดีย
และยังเป็นกีฬาชนิดหนึ่ง ในการแข่งขัน Pan-American Games มาตั้งแต่ปี 1995 ก่อนจะถูกระงับในปี 1999, 2007 และ 2015 เนื่องจากกระแสลดลง ส่วนการปรากฏชื่อใน Olympic Games ครั้งที่ 2 มีการแข่งขันทางการเมื่อปี 1900 กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส
โดยมีทีมเข้าร่วม 2 ชาติ คือ ทีมชาติสเปน และทีมชาติฝรั่งเศส แต่นักกีฬาจากเมืองน้ำหอม ได้ถอนตัวก่อนวันแข่ง ทำให้สเปนคว้าแชมป์ไปครอง หลังจากในโอลิมปิกในปี 1924, 1968 และ 1992 ยังคงถูกบรรจุรายชื่ออีกครั้ง ในฐานะกีฬาสาธิต [2]
เอกลักษณ์ของกีฬา เปโลตาบาสก์ คืออะไร
เอกลักษณ์ของกีฬานี้ คือมีสนามแข่งพิเศษเรียกว่า Frontis (กำแพงเดี่ยว) และ Fronton (สนามปิด) เป็นกำแพงด้านเดียว ความสูงเริ่มต้น 1-10 เมตร และมีสนาม 2 แบบ ได้แก่ สนามสั้น 36 เมตร สนามยาว 54 เมตร ซึ่งจะมีเส้นเสิร์ฟ หมายเลข ขีดไว้บนสนามและกำแพง
ประเภทการเล่น เปโลตาบาสก์ ที่มีความนิยม
Jai alai
- ประเภทที่รู้จักมากสุดนอกยุโรป ใช้ถุงมือทำขึ้นพิเศษ ที่สามารถยืนเข้าไปในตะกร้าแหลมได้ ความยาวแนวตรงประมาณ 60 ซม. แนวโค้งตะกร้า 110 ซม. ซึ่งถูกนำเสนอโดยชาวฝรั่งเศส
Frontenis
- มัดรวมระหว่างกีฬาเทนนิสและเปโลตา เล่นในสนามสั้น โดยใช้ไม้เทนนิส ทั้งประเภทชายและหญิง จะเล่นได้แค่เฉพาะในขนาดสนาม 30-36 เมตรเท่านั้น
Hand-pelota
- เล่นโดยใช้มือเปล่าๆ และใช้บอลที่ทำจากขนสัตว์ น้ำหนักราวๆ 92-95 กรัม เล่นในสนามสั้น ทั้งประเภทเดี่ยวและคู่ ซึ่งมีมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 13 ในบาสก์ ฝรั่งเศส และสเปน
Paleta goma (rubber)
- หรือชื่อ Argentine paleta goma พัฒนาขึ้นในอาร์เจนตินา และถูกใช้แข่งระดับนานาชาติ เล่นโดยใช้ไม้ตีแบบสั้นกว้าง ลูกบอลยางไม่แข็งทำจากกาว และอัดด้วยแก๊ส
ที่มา: Basque-pelota (Variants) [3]
กฎการเล่น เปโลตาบาสก์ ขั้นพื้นฐาน
- ใช้ลูกบอลที่เรียกว่า Basque ซึ่งทำขึ้นมาจากแกนไม้บ๊อกวูด (Boxwood) เส้นรอบวง 20-36 มม. แกนกลางของบอลสามารถเติมได้
- ถุงมือที่ใช้ประเภทต่างๆ เช่น Chistera Joko Garbi, Grand Chistera และ Chistera de Remonte
- ต้องสวมอุปกรณ์ ที่ช่วยป้องกันอันตราย เช่น หมวกนิรภัย หมวกกันน็อก และถุงมือ
- คะแนนจะตกเป็นของทีมตรงข้าม หากไม่สามารถเสิร์ฟบอล ได้ก่อนที่จะก้าวเข้าสู่สนามมากกว่า 1 ครั้ง
- ทีมตรงข้ามสามารถทำคะแนน ได้จากการตีลูกใต้เส้นล่าง หรือเหนือเส้นสูงที่กำแพงด้านหน้า
- และทีมตรงข้ามยังทำแต้มได้ด้วยการตีบอลในเวลากำหนด ถึงแม้จะเสิร์ฟไม่ถึงกำแพงด้านหน้าก็ตาม
- หากผู้เล่นจงใจทำอันตรายคู่แข่ง จะได้รับบทลงโทษ จนถึงขั้นอาจถูกตัดสิทธิ์แพ้
ที่มา: Basque-pelota Rules [4]
สรุป เปโลตาบาสก์
เป-โล-ตา-บาสก์ หนึ่งในรูปแบบกีฬาน่าทึ่ง ที่คิดค้นโดยชาวบาสก์ และมีสตอรี่มายาวนาน พร้อมรายการแข่งขันระดับสูง โดยเฉพาะในปี 1900 โอลิมปิกที่ปารีส ฝรั่งเศส นอกจากนี้ยังเป็นต้นแบบ ให้กับกีฬาใหม่ๆ มากมาย ที่สำคัญคือแสดงถึงวัฒนธรรม ให้คนรู้จักประเทศบาสก์อีกด้วย
อ้างอิง
[1] The Best Of Basque. (May 22, 2024). Historical Roots: The Ancient Game of the Basques. Retrieved from thebestofbasque
[2] วิกิพีเดีย. (July 26, 2021). กีฬาเปโลตาบาสก์ในโอลิมปิกฤดูร้อน 1900. Retrieved from th.wikipedia
[3] Wikipedia. (May 8, 2024). Basque-pelota (Variants). Retrieved from en.wikipedia
[4] Sportsmatik. (June 17, 2022). Basque-pelota Rules. Retrieved from sportsmatik
